EY TURK BUGUN 29 MAYIS 1453 ATALARIN ÇAĞ AÇTI…

Ey !! Evlad-ı Fatihan Unutma ve Unutturma. Zira Bugün ; 29 MAYIS 1453 ..!!!

Hz.Peygamberimizin de o mübarek ifadeleriyle ; İstanbul muhakkak fethedilecektir. Onu fetheden emir ne güzel emir; onu fetheden ordu ne güzel ordudur.” Hadis-i Şerifine layık görülmüş olan Miraç hadisesinin de rahmet olarak imtina ve gıpta ettiği Şehir İstanbul’un fethedilişini, o azimli ve ihtişamlı mücadeleyi saygıyla, rahmetle ve dua ile anıyoruz.

Hisarın inşaatına 15 Nisan 1452’de başlanmıştır. İş bölümü yapılarak her bölümün inşaası bir paşanın denetimine verilmiş, deniz tarafına düşen bölümün inşaasını da II. Mehmed bizzat kendisi üstlenmiştir. Denizden bakıldığında sağ taraftaki kulenin yapımına Saruca Paşa, sol taraftakinin yapımına Zağanos Paşa, kıyıdaki kulenin yapımına da Çandarlı Halil Paşa nezaret etmiştir. Buralardaki kuleler de bu paşaların adlarını taşımaktadır. Hisarın inşası 31 Ağustos 1452’de tamamlanmıştır. Hisarın yapımında kullanılan keresteler İznik ve Karadeniz Ereğlisi’nden, taşlar ve kireç Anadolu’nun değişik yerlerinden ve spoliler (devşirme parça taş) çevredeki harap Bizans İmparatorluğu yapılarından temin edilmiştir. Hisarın yapımında yaklaşık 300 usta, 700-800 işçi, 200 arabacı, kayıkçı, nakliyeci ve diğer tayfa çalışmıştır.^[16]

Doğu Roma’ya Savaş İlanı

1452 yılında II. Mehmed, Bizans İmparatorluğu’na savaş ilan etti. 28 Haziran 1452’de Rumeli Hisarı’ndan 50.000 kişilik ordu ile hareket etti. İstanbul Surları karşısında çadırlar kuruldu. 31 Ağustos’a kadar ordu İstanbul’da kaldı. Ancak 31 Ağustos’ta Edirne’ye gidildi.

Şahi Topları

İngiltere’de sergilenen Şahi topları

Edirne’de eski Bizans esiri olan Macar asıllı Urban ve diğer Osmanlı top dökümcüleri Şahi toplarını icat etti. Ünlü tarihçi Joseph von Hammer-Purgstall’a göre Urban, topu yapma konusunda şu sözleri söylemiştir:

Dîvân-ı Hümâyûn’un Toplanması

1452 yılının sonlarına doğru, II. Mehmed Dîvân-ı Hümâyûn’u topladı. Toplantıya Akşemseddin de katılmıştı. Toplantıda ilk sözü Vezir-î Azam Çandarlı Halil Paşa aldı. Eğer fetih gerçekleşirse, Haçlı seferi başlayacağını belirtti. Ancak Zağanos Paşa, Şahabeddin Paşa, Akşemseddin ve çoğu vezir Çandarlı Halil Paşa’nın görüşüne katılmadı. Sonuç olarak da İstanbul kuşatması gerçekleşti.

Doğu Roma’nın Durumu

Doğu Roma İmparatoru XI. Konstantin Palaiologos, Papa V. Nikola’ya iki büyük Hıristiyan mezhebini (Ortodoksluk ve Katolik) birleştirmek için başvurdu. Konstantinopolis’in nüfusu da hızla azalıyordu. 1450 yılında 70.000 ile 80.000 arasında olduğu tahmin edilen nüfus henüz kuşatmadan önce 36.000 oluyordu. Papa V. Nikola ise aslen Rum olan ve eskiden Rusya Başpiskopos’u olan Polonya Kardinali İzidor adındaki zatı gönderdi. İzidor, Ayasofya’da Katolik usulüne uygun bir ayin düzenledi. İstanbul halkının bir kısmı ise bu durumu kabullenemeyerek:

diyorlardı. Papa V. Nikola’dan Bizans’a 3 kadırga ve 200 asker, savaş gereçleri ve gıda maddeleri geldi. 30 geminin de vaadi bildirildi. Sakız Adası’nda bulunan Cenevizliler’den 2 gemi ile 700 asker, Galata’daki Cenevizliler’den de 2 gemi ve 300 asker, İspanya ve adalardan da bazı kuvvetler gelmişti. Cenova’dan da Cenevizliler’in teklifi üzerine 500 asker ile 1 gemi gelmişti. Ücretli Türk askeri ise nadiren bulunuyordu. En önemlisi ise Ceneviz’deki Giustiniani ailesinden Giovanni Giustiniani 700 askeri ile yardım ediyordu. Eğer, Osmanlılar yenilirse Limni Adası’na düka tayin edebilme hakkına sahip olacaktı. Toplamında ise 20.000 asker Bizans’ı koruyordu. Gıda durumu ise genellikle Mora Despotluğu ve Sakız Adası’ndan karşılanıyordu. Bizans, ayrıca İstanbul Surları’na ve Galata’dan Sarayburnu’na çekilen zincirlere çok güveniyorlardı.

Edirne’den Konstantinopolis’e Hareket

II. Mehmed, Şubat 1453’de, dökülen iri topların İstanbul önlerine götürülmesini emretti. 60 mandanın çektiği topun iki tarafında ikiyüzer asker yürüyor; kaymaması için çaba sarfediliyordu. Karaca Paşa komutasındaki 10.000 kişilik ordu İstanbul yakınındaki Vize, Silivri ve Ayestefanos kalelerini kuşattı. Nisan ayına gelindiğinde II. Mehmed, eyalet ve sancaklara orduya katılmaları için haber gönderdi. 5 Nisan 1453’de Osmanlı Ordusu, II. Mehmed’in komutasında İstanbul’a hareket etti. Asker sayısı 50.000 ile 80.000 arasında değişiyordu. Ayrıca, önemli hocalardan Akşemseddin, Akbıyık ve Molla Gürani de orduda bulunuyordu. 6 Nisan 1453’de 10.000 sipahi Maltepe civarını tuttu. II. Mehmed de Anadolu ve Haliç’i tutmuştu. Zağanos Paşa da Beyoğlu’nu fethetti, Galata üzerine yürüdü. Aynı gün padişah, Veli Mahmud Paşa’yı elçi olarak imparatora gönderdi. Ama barış teklifi kabul edilmedi.

Kuşatma Süreci

Fausto Zonaro’nun II. Mehmed komutasındaki Osmanlı Ordusu’nu İstanbul’u kuşatmaya giderken resmettiği bir eseri.

II. Mehmet hazırlıklarını tamamladıktan sonra Bizans kralına elçi göndererek şehrin teslim edilmesini istedi. Red cevabı üzerine 6 Nisan 1453 tarihinde İstanbul kuşatmasına başlandı. Osmanlı Ordusu kenti karadan ve denizden kuşatma altına aldı. Osmanlı Ordusu surlarda gedikler açtıkça Bizanslılar surları yeniliyor, Türklerin şehre girişine izin vermiyordu. Osmanlı Donanmasının da Bizans’a yardıma gelen Ceneviz ve Venedik gemilerine engel olamaması savaşın seyrini değiştirmeye başladı. Haliç ile Karaköy arasına çekilen zincirden ötürü Osmanlı donanmasının Haliç’e girememesi savaşın seyrini Osmanlı aleyhine çeviriyordu. Bu gelişmeleri üzerine Fatih Sultan Mehmet 21 Nisan’ı 22 Nisan’a bağlayan gece 72 parça kadırganın karadan yürütülerek Haliç’e indirilmesi emrini verdi. Dolmabahçe üzerinden Haliç’e indirilen gemilerle savaşın seyri değişmeye başladı.

Kuşatmanın Başlaması

6 Nisan 1453’de barış şartları kabul edilmeyince kuşatma, Topkapı’dan (Sen Rumen) başladı. 12 Nisan’da sürekli bombardıman başladı. 17-18 Nisan’da ise Prens Adaları Baltaoğlu Süleyman Paşa tarafından fethedildi. 20 Nisan’da Bizans’a yardıma gelen 5 tane Rum ve Latin gemisi Osmanlı donanması’nı geçerek Haliç’e girdi. Bu olay, Baltaoğlu Süleyman Paşa’nın azline sebep oldu. Kaptan-ı Derya Hamza Bey oldu. (1456’ya kadar) Sultan Mehmet ve kumandanlar tarafından donanmanın nasıl Haliç’i aşabileceği görüşülmeye başlandı. Osmanlı ordusu kuşatmanın uzaması ve surların bir türlü aşılamamış olması ile birlikte çelişkiye düştüler. II. Mehmed bu olay üzerine Akşemsettin Hocayı çagırttı. Akşemsettin Hoca 3 gün fetih için iştihareye yattıgını belirtti ve rüyasına Şeyda Sultan’ın teşfik ettiğini, fetih müjdesini kısmen verdiğini ve II. Mehmed Han’ın Kabrine gelmesini istediğini belirtti. Bunun üzerine II. Mehmed orduyu tekrar toplayarak fetihin gerçekleşeceğini sabırlı olmaları gerektiğini beyan etmiştir.

Gemilerin Karadan Haliç’e İndirilmesi

Fausto Zonaro’nun “Osmanlı Donanması’nın Haliç’e indirilmesi” adlı tablosu. Günümüzde Dolmabahçe Sarayı’nda sergilenmektedir.

II. Mehmed, donanmanın karadan yürütülüp Haliç’e indirilebileceğni belirtti. Birçok vezir ve paşa bu duruma tepki gösterdi. Sultan görüşlere tepki göstererek:

dedi.^[18]

Bunun üzerine 67 (veya 72) parçalık donanmanın Haliç’e indirilmesi kararlaştırıldı.^[18] Dolmabahçe’den Beyoğlu sırtlarına uzanan bir yol yapıldı. Kızaklar döşenip, yağlandı. Gemilerin altına konacak arabalar hazırlandı. Çok sayıda manda ve öküz sağlandı. Cenevizli casuslar ise yoğun çalışmayı görüyor, ama kestiremiyorlardı. Bu sırada Molla Gürani, yanında talebeleriyle geldi. Molla Gürani, fethin Sultan Mehmet’e gerçekleşeceğini belirterek:

dedi.

Bir gece içerisinde donanma Haliç’e indirildi. 22 Nisan’da donanma Haliç’ten ateşe başladı. Bizans Başkumandanı olan Giovanni Giustiniani ise, donanmanın Haliç’e indirilmesine inanamıyordu. Ayrıca, bu sırada İstanbul’a padişahın emri ile Zağanos Paşa tarafından köprü yapıldı.

Şahi Toplarının Yapımı

II. Mehmed, Konstantinopolis’i almak istiyordu, fakat bu hiç de kolay olmayacaktı. Ancak II. Mehmed’in tutkusu büyüktü ve bu tutku dehası ve zekasıyla birleşince Şahi toplarını döktürdü. Topların icadını gerçekleştirecek olan Macar asıllı Urban usta öncesinde top dökme sanatını bıraktığını söylese de üvey kızının ısrarı üzerine topların dökümüne başlamıştır. Şahi toplarının projesi daha öncesinden Urban usta tarafından hazırlanmış vaziyette idi. Bu top kuşatma esnasında Bizans Surları’nda gedikler açmıştır.

Bizans Elçileriyle Görüşme

II. Mehmed’e Bizans İmparatoru tarafından elçiler gönderildi. İmparator teklifte bulunarak:

dedi.

Ancak Sultan bu teklifi kabul etmeyerek:

dedi.^[19]

Meryem Tasvirinin Yere Düşmesi

Konstantinopolis’i koruduğuna inanılan Meryem’in Ayasofya’daki bir tasviri

25 Mayıs günü, Meryem’in tasvirinin Konstantinopolis’te dolaştırılacağı bildirildi. 26 Mayıs Cumartesi günü de Meryem’in tasviri şehir boyu dolaştırılmaya başladı. Eğrikapı’ya girerken tasvir yüz üstü yere düştü. Hıristiyanlar korkuya kapıldı. O sırada ani bir fırtına koptu, sağanak yağmur başladı. Halk bu olayı kötüye yorarak:

dediler.^[20]

Fetih sonlanıyor

Osmanlı Donanması’nın Haliç’e indirilmesi ile birlikte savaşın seyri Osmanlılara döndü. İstanbul’a 19 Nisan, 6 Mayıs ve 12 Mayıs’ta büyük hücumlar düzenlendi fakat şehir ele geçirilmedi. Kuşatma oldukça uzun sürmüş, Osmanlı askerleri moral ve fizikî açıdan kötü duruma düşmüştü. Bu gelişmeler üzerine II. Mehmed, 29 Mayıs’ta büyük taaruz için emir verdi. 29 Mayıs’ta günün ilk ışıkları ile başlayan taaruz sonucu, Ulubatlı Hasan’ın Bizans surlarına çıkarak Osmanlı sancağını dikmesi ile Osmanlı ordusu moral kazandı ve savaşa topyekün karşılık verdi. Açılan gediklerin kapatılamaması ve Osmanlı ordusunun topyekün saldırısı karşısında Konstantinopolis, 29 Mayıs 1453 Salı günü II. Mehmed’in önderliğindeki Osmanlı birliklerine teslim oldu. Konstantinopolis’in alınması ile birlikte topların deldiği surlardan içeri giren II. Mehmed, halkın sevgi gösterisi ile karşılandı. Bu fetihten sonra II. Mehmed, Fatih unvanını aldı ve Fatih Sultan Mehmed olarak anılmaya başladı.

Son Gece ve Fetih

II. Mehmed, 28 Mayıs’ı 29 Mayıs’a bağlayan gece Akşemseddin’e Konstantinopolis hakkındaki görüşlerini öğrenmek için Ahmet Paşa’yı gönderdi. Akşemseddin ise şehrin yarın fethedileceğini söyledi. Konstantinopolis’te ise XI. Konstantin, Ayasofya’dan çıkınca, atına binip askeri mevkileri dolaştı. Halkı ve askerleri heyecandıracak konuşmalar yaptı. Osmanlı tarafının kesin hücuma kalkacağı Galata’daki Cenevizliler ile Osmanlı Rumları tarafından XI. Konstantin’e bildirilmişti. II. Mehmed ise 29 Mayıs günü şehrin fethedileceğini belirterek:

demişti.

Çemberlitaş Sütunu’nun günümüzdeki durumu.

1454 yılında Konstantinopolis Ortodoks Patrikhanesi Lideri II. Gennadios ile II. Mehmed’i görüşürken tasvir eden bir tablo

29 Mayıs sabahı, namazını kıldıktan sonra atına binen II. Mehmed, maiyetiyle birlikte ön safa geldi. Verilen emirle toplar ateşlendi. Osmanlı Ordusu hücuma başladı. Lağımcılar kaleyi patlatmaya çalışırken, Bizans askeri de kaynar katranları surların üzerinden Osmanlı askerlerine döküyordu. Padişah ise Topkapı önlerinde demir topuz ile savaşıyordu. Bu sırada Giovanni Giustiniani ağır yaralandı. Konstantin’den tedavi için izin istediği zaman Konstantin:

diye sordu. Giovanni ise:

dedi. Ardından da Galata’ya sığındı ve orada öldü.

700 kişilik birliğiyle gelen Giovanni, bölgeyi terk edince Bizans ordusu iyice bozulmaya başladı. Ulubatlı Hasan adlı bir yeniçeri ise 30 arkadaşı ile kaleye tırmanıyordu. Bizanslılar sekizini ok ve top atışlarıyla vurmuş olsalar da 22 kişi surlara tırmandı ama kısa sürede ok ve top atışlarında yaralandı. Ulubatlı Hasan ise sancağı kaleye dikti. Ancak ok darbeleri ve açılan ateşlerle orada vefat etti. Söylediği son söz ise:

idi.^{[kaynak belirtilmeli]}

Bir Yeniçeri müfrezesi Ulubatlı Hasan’ın naaşını II. Mehmed’in huzuruna getirir. Padişah, cenazeyi gözlerinden öperek:

demiştir.^[21]

Bu sırada imparator öldü. İmparatorun ölümü ile ilgili çeşitli rivayetler vardır. Aynı zamanda veliahtlardan Kantakuzen de ölmüştü. Şehzade Orhan ise intihar etmişti. Bu sırada II. Mehmed, Topkapı’dan şehre girdi. Böylece şehir fethedildi. II. Mehmed, Fatih ünvanını aldı. Bu sırada Giritli askerler bahçede halen çatışma içindeydi. Fatih bunları görünce, silahlarıyla beraber Girit’e dönmelerine izin vermiştir. Daha sonra Bizans Patriği’ni telkin ederek:

dedi ve sancağı burçlarda gördüğüne sevinerek:

dedi. Konstantinopolis halkının bir kısmı ise hala umutluydu. Çünkü Çemberlitaş Sütunu inançlarına göre Türklerin şehre girmesini önleyecekti. Ancak Çemberlitaş da geçildi ve Ayasofya’ya varıldı. Fatih Sultan Mehmed Ayasofya’nın camiye çevrilmesi emrini verdi.

Çandarlı Halil Paşa’nın İdamı

Çandarlı ailesi öteden beri Osmanlı İmparatorluğu’na büyük hizmetler vermişti. Ancak, Çandarlı Halil Paşa’nın Bizans ile uzlaştığı söylentileri yayılıyordu. Ayrıca Çandarlı Halil Paşa’nın kuşatma sırasında “Kuşatmanın Kaldırılması” yolunda teklifleri de olmuştu. Fatih, o zaman için olayın üzerine yürümemişti. Bizans’ın son megadükü Lukas Notaras’a niye bu kadar direndiklerini sorduklarında da:

demesi üzerine soruşturma büyüdü. Ve Çandarlı önce tutuklanıp, sonra da 10 Temmuz 1453’te idam edildi. Edirne’deki idamına kadar, Yedikule Zindanları’na kapatıldı. Çandarlı Halil Paşa, ilk günler bir başvezirin ağırlığına yakışır şekilde zindandaki hücresinde ağırlandı. Son ana kadar idam edileceğine inanmamakta direndi, çünkü kendisinden önce idam edilmiş başka bir vezir yoktu. Üstelik ailesi, kısa aralıklarla tam 154 yıldır iktidardaydı.^[22]

İdamından önce gözlerine mil çekilirken, cellat:

dediğinde,

diye mukabele etmeyi başardı.^[22]

Gerçekten de zindanda bulunduğu bir buçuk ay boyunca, Zağanos Paşa, aleni olarak Çandarlı ve etrafındaki tüm Türk beylerinin hain oldukları propagandasını başarıyla yaymış, kilit noktalardaki diğer Türk paşaları ve beylerini de benzer akıbetlere sürüklemişti. Çandarlı’nın 120.000 dükalık hazinesi ve tüm mal varlığı müsadere edildi. Böylelikle, Osmanlı devletinde devşirmelerin hakimiyet kuracağı dönem açılmış oldu.^[22] Sadrazamlığa Zağanos Paşa getirildi.

Fethin Avrupa’daki Yankıları

İstanbul’un fethi Avrupa’da büyük yankı uyandırdı. Başta Vatikan ve Sırbistan Prensliği sıranın kendilerine geldiğini düşünmekteydi. Papa’nın önderliğinde bir Haçlı Ordusu toplanmak istendiyse de, Avrupa’nın o dönemki iç siyaset karışıklıklarından ötürü bu gerçekleştirilemedi. Yunanlar, Doğu Roma’nın mirasçısı olduklarını iddia ettiler, bu iddialar üzerine Doğu Roma’nın yaşayan son prensleri Mora Yarımadası’nda, Fatih’in emri ile öldürüldü. İstanbul’un fethi ile birçok bilim adamının İstanbul’dan Avrupa’ya kaçarak Rönesans hareketini başlatmışlardır.

Notlar

Kaynakça